Çin lideri Şi Cinping, Ulusal Halk Kongresinde yeniden devlet başkanı seçilerek iktidarını üçüncü döneme taşıdı.

Åži, Çin Ulusal Halk Kongresinin (ÇUHK) baÅŸkent Pekin'de devam eden 14. döneminin 1. Genel Kurulu'nda, tek aday olduÄŸu oylamada, delegelerin oy birliÄŸi ile üçüncü kez devlet baÅŸkanı seçildi.

Kongrede devlet baÅŸkanı yardımcılığına Han Cıng, meclis baÅŸkanlığına ise Cao Licı seçildi.

Åži, Cao ve Han, yemin ederek görevlerine baÅŸladı.

Daha önce 2013 ve 2018'de iki kez devlet baÅŸkanı seçilen, 10 yıldır görev yapan Åži, 5 yıllığına yeniden seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet baÅŸkanlığını üçüncü dönme taşıyan ilk isim oldu.

Åži, ayrıca Merkezi Askeri Komisyon BaÅŸkanlığına da yeniden seçilerek ordunun başındaki baÅŸkomutan konumunu sürdürdü.

Åži'nin devlet baÅŸkanlığını üçüncü dönemde sürdüreceÄŸinin iÅŸareti, Çin Anayasası'nda 2018'de yapılan deÄŸiÅŸiklikle verilmiÅŸti. DeÄŸiÅŸiklikle devlet baÅŸkanının görev süresini iki dönemle sınırlayan kural kaldırılmış, böylece Åži'nin üçüncü döneminin önü açılmıştı.

Mao'dan sonra ilk isim

69 yaşındaki Åži, ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Ekim 2022'de düzenlediÄŸi 20. Ulusal Kongresi'nde üçüncü kez parti genel sekreterliÄŸine seçilerek Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu Mao Zıdong'dan bu yana parti yöneticiliÄŸini iki dönemden fazla sürdüren ilk lider olmuÅŸtu.

Tek parti iktidarının olduÄŸu, parti ve devlet yönetiminin iç içe geçtiÄŸi Çin'de üst düzey devlet görevleri parti iktidarının uzantısı olarak görülüyor ve aynı yetkililerce yerine getiriliyor.

Åži, mevcut haliyle 1982 Anayasası ile kurulan devlet baÅŸkanlığı makamında iki dönemden fazla kalan ilk lider olacak.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) 1949'da kurulmasının ardından devlet baÅŸkanlığı ilk kez 1954 Anayasası'nda "ÇHC BaÅŸkanlığı" adıyla oluÅŸturuldu. Ülkenin kurucu lideri Mao, 1954-1959 yıllarında 5 yıl süreyle görevi sürdürdükten sonra devretti. Ancak sonrasında, Kültür Devrimi yıllarındaki siyasi çekiÅŸme ve tasfiyeler nedeniyle makam ya boÅŸ kaldı ya da vekaleten sürdürüldü.

Kültür Devrimi'nin ardından 1975'te kabul edilen Anayasa ile ÇHC BaÅŸkanlığı laÄŸvedilirken partinin devlet üzerindeki otoritesi yeniden vurgulandı.

Mao'nun 1976 yılındaki ölümünün ardından iktidarın tek elde toplanmasını engelemeye yönelik arayışlar içinde "Devlet BaÅŸkanlığı" 1982 Anayasası ile yeniden yapılandırıldı. Dıng Åžiaoping'in "yüksek lider" kabul edildiÄŸi bu dönemde parti genel sekreterliÄŸi, devlet baÅŸkanlığı, baÅŸbakanlık ve orduyu idare eden Merkezi Askeri Komisyon'un baÅŸkanlığının ayrı kiÅŸilerce üstlenilmesi ve bu sayede güç yoÄŸunlaÅŸmasının önlenmesi hedeflendi.

Åži'den önceki iki lider iki dönemde bırakmıştı

Ancak 1989'de Tienanmın Meydanı'ndaki protestoların yaratığı iç siyasi kriz, parti, devlet ve ordu liderliÄŸinin yeniden tek elde toplanmasını getirdi. Reform ve dışa açılma siyasetinin izlendiÄŸi, yönetimde kurumsallaÅŸma eÄŸiliminin öne çıktığı bu dönemde, devlet baÅŸkanlığına iki dönem sınırı getirilmesi iktidarın çatışmasız devrini saÄŸlayacak formül olarak görüldü.

Åži'den önce 1993-2003 yıllarında Ciang Zımin, 2003-2013 yıllarında Hu Cintao, iki dönem devlet baÅŸkanlığı yaptıktan sonra devlet ve parti görevlerinden ayrıldı.

Çin liderinin yakın dönemdeki teamüllerden farklı olarak iktidarını üçüncü döneme taşıması, Åži'nin yeni dönemde "tek adam" konumunun pekiÅŸtiÄŸinin iÅŸareti olarak görülüyor.

Åži'nin “Yeni Dönemde Çin Karakterinde Sosyalizm” adı verilen düÅŸünceleri, Parti TüzüÄŸü'ne ve Anayasa'ya girmiÅŸ, ÇKP'nin 2021'de parti tarihine iliÅŸkin aldığı kararda, Åži, Mao ve Dıng ile birlikte “düÅŸünce kurucu önder” olarak tanımlanmıştı.

Geçen yılki ÇKP Kongresi'nde partinin üst yönetim kadrolarına Åži'ye yakın isimler seçilirken Parti TüzüÄŸü'nde yapılan deÄŸiÅŸiklikle Åži'nin partinin “çekirdek lideri” olduÄŸu ve düÅŸüncelerinin ÇKP iktidarına rehberlik edeceÄŸi vurgulanmıştı.