Virginia Tech Üniversitesinden tarihçi Roger Ekirch, yazdığı At Days Close: Night in Times Past (Gün Batarken: Geçmiş Zamanlarda Gece) adlı kitabında ilk olarak bahsetti bizlere iki blok halinde uyku kavramından.
Homerosun Odysseiasından, Nijeryadaki modern kabileler üzerindeki antropolojik incelemelere kadar çok çeşitli edebî ve bilimsel eseri, günceleri, mahkeme tutanaklarını elden geçiren Ekirch, 500ü aşkın yerde bölünmüş uyku düzeninden söz edildiğini görmüştü.
İKİ KERE UYKUYA YATIYORLARDI
Araştırmasına göre; insanlar bir zamanlar şimdi olduğu gibi 8 saat uyumuyorlardı bunun yerine gün batımından hemen sonra 2-3 saatlik bir uykuya yatıyorlar, ardından 2-3 saat uyanık kalıyorlar sonrasında gene uykuya yatıp sabah kadar uyuyorlardı.
Sanılanın aksine bu uyku düzeni sadece bir kaç kişi tarafından değil tüm toplum tarafından normal kabul ediliyordu üstelik.
Bu iki uyku arasında yaşanan uyanıklık dönemi de aslında insanların en üretken oldukları dönem olarak belirtiliyor kitapta. Uyanıklık döneminde insanlar rutin hayatlarına devam ediyorlar, hatta bazen komşu ziyaretlerine bile gittikleri gözleniyor. Çoğu kimse ise yataklarında kalıyor, kitap okuyor, yazıyor ve sık sık da dua ediyor. 15. Yüzyıl sonlarından kalma pek çok dua kitabında uyku arası saatler için yazılmış özel dualar bulunuyor.
16. yüzyıldan kalma bir Fransız doktoruna ait rehber kitapta, çiftlere tavsiyelerde bulunulurken hamile kalmak için en iyi saatin, uzun ve yorucu bir günün sonundaki zaman değil, ilk uykudan sonraki anlar olduğu, bu saatlerde çiftin cinsel ilişkiden daha fazla zevk alacağı ve daha iyi sonuç elde edeceği anlatılıyor.
17. YÜZYILDA KAYBOLMAYA BAŞLADI
Tarihçi Roger Ekirch, birinci ve ikinci uykuya ilişkin göndermelerin 17. yüzyılın sonlarında kaybolmaya başladığını saptamış. Kuzey Avrupadaki kentli sınıflarda gözlenen bu değişim, daha sonraki 200 yıl boyunca tüm Batı toplumlarına yayılmış. 1920lerle birlikte tamamen insanın sosyal bilincinden çıkmış.
Ekirch, ilk değişimi sokak ışıklandırmasındaki gelişmelere, ev içinde aydınlatmanın başlamasına ve bazıları sabahlara kadar açık kalan kahvehanelerin yayılmasına bağlıyor. Geceler, meşru faaliyetlerde bulunulabilen bir zaman dilimine dönüştükçe ve gece faaliyetleri de arttıkça, insanların dinlenmeye ayırdıkları zaman azalıyor.
Tarihçi Craig Koslofsky, Evenings Empire (Gecenin İmparatorluğu) adlı kitabında bunun nasıl olduğunu anlatıyor.
17. yüzyıldan önce geceyle ilişkimiz iyi değildi. Geceler, adı kötüye çıkmış insanlar, suçlular, fahişeler ve ayyaşlarla dolu zamanlardı. Mum alacak parası olan zenginler bile, paralarını başka şeyler için harcamayı yeğlerdi. Gece boyunca ayakta kalmak saygın bir şey değildi , toplum içinde değer görmezdi.
Bu, Reformasyon ve karşı Reformasyon sırasında değişti. Protestanlar ve Katolikler zulme uğradıkları dönemlerde geceleri gizli ayinler düzenlemeye başladılar. Daha önceleri ahlaksızlara ait olan gecelerde, artık saygın insanlar da, karanlık saatleri kullanmaya alışıyordu.
Bu eğilim toplumsal ortama da yansıdı. Ama yalnızca mali durumları mum ışığında yaşamaya karşılayabilecek durumda olanlar için geçerliydi bu. Fakat sokak ışıklandırmasının gelişmesiyle bütün sosyal sınıflar, geceden yararlanmaya başladı.
Toplumda değişen tutuma ilişkin güçlü ipuçlarından biri, 1829dan kalma bir tıp dergisi. Dergide, anne babalara, çocuklarını birinci ve ikinci uyku düzeninden çıkmaya zorlamaları tavsiye ediliyor; çocukların bir hastalıkları yoksa, ilk uykularından sonra yeniden uykuya dalmalarına gerek olmadığı vurgulanıyor.
BİRÇOK İNSANIN GECE UYANMASININ SEBEBİ BU
Günümüzde çoğu insan günde 8 saat uyumaya alışmış görünüyor. Ama Roger Ekirch, uykuyla bağlantılı pek çok sorunun, insan vücudunun doğal olarak bölümler halinde uyumayı tercih etmesinden ve her yerde suni ışık bulunmasından kaynaklandığını düşünüyor.
1990ların başlarında Thomas Wehr adlı psikiyatr, bir ay boyunca her gün 14 saat süreyle karanlıkta tutulan bir grup insan üzerinde araştırma yürüttü. Amacı bu uyku rutininin tekrar oluşturulup oluşturulamayacağını gözlemlemekti.
Deneklerin uykularının düzene girmesi biraz zaman aldı ama dördüncü haftada tüm deneklerde belli bir uyku düzeni oluşmuştu. Önce dört saat uyuyorlar, sonra bir iki saatliğine uyanıyorlar, ardından ikinci kez dört saatlik uykularına dalıyorlardı. Üstelik arada uyanık oldukları kısmı tamamen stressten arınmış bir süreçti.
Uyku uzmanı bilim adamları bu çalışmayı etkileyici bulduysa da genel olarak benimsenen kesintisiz 8 saat uyumak şart inancı pek değişmedi.
Oxfordda Nörobilim alanında, vücut saati konusunda uzman olan Prof. Russell Foster da benzer görüşte.
Birçok insan gece uyanınca paniğe kapılıyor. Onlara, aslında bu yaşadıklarının, iki devreli uyku düzenine dönüş olduğunu söylüyorum diyor.
Uyku psikoloğu Gregg Jacobs ise Günümüzde, böyle şeyler yapmaya daha az zaman ayırıyoruz. Modern yaşamda anksiyete, stres, depresyon, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı yaşadıklarını bildiren insan sayısının artması bir tesadüf değil. diye görüşünü bildiriyor.
O halde bu gece, gecenin herhangi bir saatinde uyanıverirseniz sanayi devriminden önceki insanları düşünün ve sakinleşin. Gece, uyumadan da olsa, bir yatakta sadece yatıyor olmak, size yarar sağlayabilir¦
Gece uyanıp bir daha uykuya dalamayan insanların yaşadığı sorunun kökeninde de muhtemel bu yatmakta. Sonuçta iki bölüm halinde uyku genlerimize kodlanmış durumda.
Kaynak: Sibel Çağlar
http://dunyalilar.org
