BM Güvenlik Konseyi, İran ile 5+1 ülkeleri (Rusya, ABD, İngiltere, Çin, Fransa ve Almanya) arasında Viyanada varılan anlaşmayı (JCPOA) onaylayan ve İrana yönelik BM yaptırımlarının kademeli olarak kaldırılmasını düzenleyen karar tasarısını oy birliği ile kabul etti.
Karar metnine göre, İrana 8 yıl boyunca balistik füze teknolojileri, 5 yıl süreyle de konvansiyonel silah ambargosu sürecek. Bu süre boyunca ülkeler, ancak BM Güvenlik Konseyinden önceden izin çıkması durumunda İrana balistik füze teknolojisi ve konvansiyonel silah verebilecek.
Bu transferlere izin verilmesi için BM Güvenlik Konseyi kararı aranması, konseyde veto yetkileri olan ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransaya İrana silah ve füze satılmasını tek başlarına engelleme fırsatı tanıyacak.
BM Güvenlik Konseyi kararı 90 gün sonra yürürlüğe girecek ve ülkeler yaptırımların kaldırılması için hazırlıklara başlayacak. Yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasına da Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun onayının ardından başlanacak.
Bu kararla, BM Güvenlik Konseyi tarafından yıllar içinde varlık dondurma ve seyahat yasağı konulan bazı kişi ve kurumlara uygulanan tedbirler kaldırılacak. Zaman içinde diğerlerine uygulanan yaptırımların da kaldırılması gündeme gelecek.
İranın tüm talepleri yerine getirmesi ve nükleer teknolojisinin barışçıl olduğunun Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu tarafından onaylanması halinde BM Güvenlik Konseyi kararıyla getirilen yükümlülükler ve yaptırımlar 10 yıl sonunda tamamen kalkacak ve İranın nükleer programı maddesi konseyin rutin gündeminden çıkarılacak.
İhlal durumunda BM yaptırımları otomatik olarak geri gelecek
Kararın olası ihlal durumunu düzenleyen bölümünde ise tüm ülkelerden, İrana gönderilen ya da İrandan gelen veya transit olarak limanları kullanan kargolarda makul şüphe halinde inceleme yapmaları talep ediliyor.
İncelemeler sonucu İranın anlaşmayı ihlal ettiğini düşünen ülkeden vakayı İran ile 5+1 ülkeleri ve AB arasında kurulacak ortak komisyona getirmesi talep edilen kararda, burada çözüm bulunamaması halinde ise konunun BM Güvenlik Konseyine taşınması isteniyor.
Karara göre, konseye olayın bildirilmesinin ardından, Viyanada varılan anlaşmanın devam edebilmesi yani yaptırımların belirli takvim içinde kaldırılabilmesi için 30 gün içinde BM Güvenlik Konseyinde karar alınması gerekecek. Bu kararın alınamaması halinde ise tüm eski BM yaptırımları otomatik olarak devreye girecek.
Bu maddeyle, yaptırımların otomatik olarak geri getirilmesi sağlanıyor ve konseyin beş daimi üyesinin veto yetkisini kullanarak bunu engellemesinin önüne geçiliyor. Gelen ihlal bildirimine rağmen İran ile varılan anlaşmanın devam edebilmesi için BM Güvenlik Konseyi kararı gerekmesi, konseyin daimi üyelerine anlaşmayı sonlandırabilme ve tüm eski yaptırımların geri getirilmesini sağlama imkanı tanıyor.
İrana uygulanan BM yaptırımları
BM Güvenlik Konseyi, uranyum zenginleştirme programını askıya almaması nedeniyle 2006da ambargo kararı alarak İrana her türlü nükleer malzeme teminini yasaklamış, programla ilgisi olan kişi ve kurumlara da varlık dondurma ile seyahat yasağı gibi yaptırımlar getirmişti.
2007 yılında İrana silah ambargosu uygulamasını da kabul eden konsey, daha sonra aldığı kararlarda nükleer programla ilgisi belirlenen kişi ve kurumları da yaptırımlar listesine eklemişti.
İlki 2006, sonuncusu ise bu yıl kabul edilen toplam 7 BM Güvenlik Konseyi kararı, BMnin bu ülkeye uyguladığı yaptırımları ve bu yaptırımları izleme panelinin çalışmasını düzenliyor. İranın nükleer programının tamamen barışçıl olduğunun Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu tarafından onaylanması halinde 10 yıl sonra bu yaptırımların tamamı sonlandırılacak.
