Liseyi bitirip geçen hafta ve bu hafta sonu yapılan Lisans Yerleştirme Sınavında (LYS) bir üniversite kazanamayanlar ile üniversitelerden mezun olan genç erkekleri şimdi de Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi yükü bekliyor. 1 milyon 987 bin öğrencinin üniversite sınavına girdiği ve 804 bininin bir üniversiteye yerleşeceği dikkate alındığında, tekrar sınava girenler dışarıda bırakıldığında üniversiteye giremeyecek yaklaşık 1 milyon kişi gelir testini yaptırmazsa ciddi borçla karşılaşabilir. Ayrıca her yıl yaklaşık 600 bin kişinin üniversitelerden mezun olduğu düşünüldüğünde bu yıl toplam 1.6 milyon lise ve üniversite mezununun gelir testini geciktirmeden yapması gerekiyor.

LYSde başarılı olamayan lise mezunları ile üniversite mezunları gelir testi yaptırmak zorundalar. Gelir testi yaptırmayanlar aylık 305.6 lira GSS primi ödemek durumunda kalacaklar. Test sonucunda aile içinde kişi başına geliri brüt asgari ücretin altında kalanlar 51 lira, geliri brüt asgari ücret ile iki katı arasında olanlar ise 152.8 lira prim ödeyecekler. Geliri brüt asgari ücretin iki katından daha fazla olanlar ise 305.6 lira prim ödeyecekler.

OKUL BİTTİYSE ARTIK YAŞ SINIRI BEKLENMİYOR

Geçen hafta sonu LYS sosyal bilimler, matematik ve yabancı dil sınavına giren lise mezunları, yarın fen bilimleri, pazar günü de edebiyat coğrafya sınavına girecekler. Üniversite sınavını kazanamayan liseliler bir yandan bunun üzüntüsünü yaşarken, bir yandan da artık sağlık hizmetlerini anne € babaları üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi olarak alamaz hale gelecekler.

Mevzuata göre, çocuklar 18 yaşına kadar bir işte çalışan veya emekli aylığı alan anne-babaları üzerinden sağlık hizmetlerini alabiliyorlar. Yaş sınırı, lise öğrenimi gören çocuklar için 20, üniversite öğrenimi görenler için ise 25 olarak uygulanıyor. Ancak okul bittiği andan itibaren yaş sınırının dolması beklenmiyor.

ÜNİVERSİTE MEZUNU İÇİN SÜRESİ 30 GÜN

Öğrencilerin liseden mezun oldukları tarih ile üniversiteye kayıt yaptırdıkları tarih aralığında kalan sürede GSS prim borcu çıkmaması için 120 günlük yasal süreleri bulunuyor. Bu süre içerisinde bir üniversiteye kayıt yaptıramayanlar için, 120 günlük süre dolduğu andan itibaren Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından aylık 152.8 lira prim borcu çıkartılacak. 120 günü izleyen bir ay içerisinde öğrenci gelir testi yaptırmazsa bu durumda ilk ay için 152.8 lira olarak belirlenen prim tavan rakama çıkacak. Bu da ayda 305.6 lira prim borcu anlamına geliyor.

GSS sadece üniversiteyi kazanamayan gençler için değil, üniversiteden mezun olanlar için de bir dert. Bir yandan üniversite öğrenimleri sırasında Kredi Yurtlar Kurumundan aldıkları 15 bin lira kredi borcunu nasıl ödeyeceklerini düşünen gençler, bir yandan da GSS primiyle karşı karşıya kalacaklar.

Her ne kadar üniversite öğrenimi devam ettiği müddetçe çocukların 25 yaşına kadar annebaba üzerinden sağlık hizmeti alma olanağı varsa da mezun oldukları anda bu hakları sona eriyor. Üniversite 21 yaşında iken bitse bile bu tarihten itibaren GSS primi ödemek zorundalar.

Üniversitelilerin, gelir testi yaptırmak için mezuniyet tarihinden itibaren 30 gün süreleri bulunuyor. Temmuz başından itibaren brüt asgari ücret bin 273.5 lira olarak uygulanacağı için gelecek aydan itibaren yapılacak gelir testinde bu rakamlar esas alınacak. Gelir testinin sonucunda hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir 424.5 liranın altında olursa, o kişinin primleri devlet tarafından karşılanacak. Sağlık hizmetlerini parasız alacaklar.

Ancak, hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir 424.5 € bin 273.5 lira arasında ise 50.9 lira prim ödenecek.

Hane içerisinde kişi başına düşen aylık gelir bin 273.5 lira ile 2 bin 547 lira arasında ise aylık 152.8 lira prim ödenmesi söz konusu olacak.

PRİM TAVANI İÇİN KİŞİ BAŞI GELİR 2.547 TL

Kişi başına aylık geliri 2 bin 547 liranın üzerindeki ailelerin çocukları için ise ayda 305.6 lira prim ödenecek. Gelir testine girmeyenler ise doğrudan aylık 305.6 lira prim ödemek zorunda kalacaklar. Yaşım genç GSSye ihtiyacım yok, hastaneye gitmiyorum, beni bulamazlar deme şansı yok. SGKnın veri tabanı ve diğer kurumlardan bilgi akışı her geçen gün gelişiyor. Siz ne kadar kaçarsanız kaçın SGK üniversitelerden ve liselerden aldığı mezuniyet bilgileri ile size okulunuzun bittiği tarihten başlamak üzere en üst tavandan prim borcu çıkartır. Bir yıl kaçsanız faiz hariç 3 bin 700 lira dolayında borçla karşı karşıya kalırsınız.

ÇOCUĞUNUZ DOĞARSA GELİR TESTİNİ YENİLEYİN

Testte tespit edilen gelire göre GSS primi ödeyenler, durumlarında bir değişiklik olduğu andan itibaren bir ayda testin yenilenmesini isteyebilir. Örneğin çocuğu doğanlar gelir testi yaptırarak daha düşük prim ödeyebilir.

2013 yılına kadar kızlar da erkek çocuklarla aynı durumdaydı. Ancak 2013te çıkartılan torba yasaya konulan bir hükümle hiç değilse kız çocuklarının bir kısmı bu yükümlülükten kurtuldu. Ekim 2008den önce anne ya da babasının sigortalılığından dolayı bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık hizmeti almakta olan kız çocuklarının bu hakları korundu. Bu durumdaki kız çocukları, evlenmedikleri sürece prim ödemeden annebabalarının üzerinden sağlık hizmeti alabilecekler. Boşandıkları zaman da yeniden anne-babaları üzerinden sağlık hizmeti almaya başlayacaklar. Ancak, anne-babası 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olmadığı için o tarihte bakmakla yükümlü kişi olmayan kız çocukları erkeklerle aynı kurallara tabi olacak.

YABANCIYA ZORUNLU GSS, 2 YIL ÖNCE KALKTI

Genel Sağlık Sigortasının yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2012 tarihinde, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşları Türkiyedeki yerleşim süreleri bir yılı geçtiği andan itibaren zorunlu Genel Sağlık Sigortası kapsamında kabul edildi. Bu zorunluluk 21 Mayıs 2013 tarihine kadar devam etti. 2013te yapılan yasa değişikliğinin ardından yabancılar için GSS zorunluluğu kaldırıldı, yerine gönüllülük esası getirildi. Bir yıldan uzun süre Türkiyede yaşayan yabancılar eğer isterlerse primini ödeyerek GSSli olabilecekler.

TESPİTTE KİMLER DİKKATE ALINIYOR?

Prim hesaplanırken gelir tespitinde aile olarak, aynı hane içinde yaşayan MERNİS kayıtlarında yer alan eş, yaşına bakılmaksızın evli olmayan çocuk ve Genel Sağlık Sigortalısı olarak tescil edilecek kişinin ana ve babası esas alınıyor. Ancak, aynı hanede yaşamayan ve öğrenim nedeniyle başka bir evde veya şehirde yaşayan evli olmayan çocuklardan 25 yaşını doldurmayanlar da gelir testinde aile içinde değerlendiriliyorlar.

GELİR TESTİ MAĞDURLARINA DÜZELTME İÇİN SON 4 AY

Çoğunluğu lise ve üniversite mezunu öğrencilerden oluşan milyonlarca kişi için 1 Ocak 2012 tarihinden geçerli olmak üzere çıkartılan milyarlarca liralık GSS prim borçlarından kurtulmak için tanınan süre 4 ay sonra doluyor. Zamanında gelir testi yaptırmadıkları için tavandan prim borçlusu durumuna düşen kişilere gelir testi yaptırmak için tanınan 6 aylık süre aslında 30 Nisan 2015 tarihinde dolmuştu. Ancak Bakanlar Kurulu yetkisini kullanarak başvuru süresini 31 Ekim 2015 tarihine uzattı. 31 Ekim, cumartesi gününe denk geldiği için başvuru süresi 3 Kasım 2015 tarihinde sona erecek. Artık Bakanlar Kurulunun bir daha süreyi uzatma yetkisi bulunmuyor. Gelir testinde hesaplanan aile içinde kişi başına düşen gelir durumuna göre prim tutarı belirlenecek. Geçmişe dönük borçlar yeni rakam üzerinden ödenecek.

Ödemeler peşin olabileceği gibi 36 aya kadar vadeyle olabilecek. Peşinatın ve ilk taksit ödemesinin 30 Kasıma kadar yapılması gerekiyor.

TEST BAŞVURULARI SOSYAL YARDIMLAŞMA VAKIFLARINA

Gelir testi yaptırmak için ikametin bulunduğu il ve ilçedeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına başvurulması gerekiyor. Gelir testi sonuçlarına, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz etme hakkı bulunuyor. İtirazın da vakıf tarafından 15 gün içinde karara bağlanması zorunlu.

Gelir testinde ailenin kişi başına geliri hesabı şöyle yapılıyor:

-Aylık net maaş, nafaka, yevmiye gibi gelirlerin yıllık tutarının aylık ortalaması.

-Mülkiyeti aile bireylerinden birine ait olan ve ailenin ikamet ettiği konut ile kira ödemeden oturulan konutun rayiç bedelinin 240ta biri.

-Kiraya verilen dükkn ve konutun rayiç değerinin 240ta biri ve aylık kira geliri.

-Kira geliri olmayan dükkn ve diğer konutların rayiç değerinin 120de biri.

-Aileye ait arazi, tarla gibi taşınmazların rayiç değerinin 240ta biri.

-Ailenin binek veya zirai aracının kasko değerinin 120de biri.

-Büyük ve küçükbaş hayvanlar için gıda tarım ve hayvancılık il müdürlüklerinden alınan aylık getiri tutarı.

-Banka mevduatlarının aylık faiz getirisinin iki katı tutar.