Siyaset 24 programında, Yemene yapılan operasyonu değerlendiren Ahmet Kekeç sünni blok ifadesinin çok tehlikeli olduğunu söyledi.

24 TVde Seda Selekin sunduğu Siyaset 24 programında; Ahmet Kekeç, Ceren Kenar ve Halime Kökçe Suudi Arabistanın Yemendeki Husilere yönelik başlattığı ve 10 ülkenin iştirak ettiği operasyona dair değerlendirmelerde bulundu.

Üç isim de, Yemende yaşananlar üzerinden bölgeye dair önemli bir detaya dikkat çekti: Medyada kullanılan sünni blok ifadesi.

Ahmet Kekeç, Sünni blok ifadesinin bölge adına oldukça tehlikeli olduğunun altını çizerken, aslında Yemende yaşanan şeyin bir mezhep çatışmasından ziyade eski statükoya geri dönüş çabası olduğunu vurguladı.

İranın hep bir Pers asabiyetiyle, milliyetçilik hisleriyle hareket ettiğini belirten Kekeç, sünnilerin ise hareket tarzının bu olmadığını ifade etti.

Ahmet Kekeç şunları söyledi:

Olay, şii yayılmacılığı, İran yayılmacılığı şeklinde lanse ediliyor. Kurulan koalisyon sünni blok şeklinde tanımlanıyor. Esasında bu çok  tehlikeli birşey. Kissengerin 2002de söylediği undan sonra savaş müslümanlar arasında olmalı sözünü bir anlamda teyit eden, bu sözün altını besleyen bir duruma dönüşmesi itibariyle de can sıkıcı bir tanımlama.

İRAN YAYILMACILIĞININ KARŞISINDAKİ ŞEY SÜNNİ BLOK DEĞİL

Aslında, İran yayılmacılığı dediğimiz şeyin karşısında dikilen bir sünni blok ya da sünni hassasiyet değil. Çünkü bunu, pozisyonlara baktığımızda çok rahat anlarız. Şiayı var eden değerlerle, tarihsel referanslarla, sünni dünyasını var eden tarihsel referanslara baktığımızda bunu görürüz. Çünkü Şia daha travmatik bir tarihten bakar, Sünni dünyası çok da böyle bakmaz.

YEMENDE OLAN ŞEY, ÖNCEKİ STATÜKOYA DÖNME ÇABASI

Yemende olan, daha önceki statükoya dönme çabası bu. Bunu böyle görmek daha sağlıklı olur.

İran hep Pers asabiyetiyle hareket edip, onu din hassasiyetiyle kılıflayarak sunmayı alıkanlık haline getirmiştir. Tamamen dünyevi, tamamen yayılmacı, milliyetçi, bir tür asabiyet, bir tür delilik halidir.

Halime Kökçe de, İranın İslam devriminden bu yana İslam dünyasında ahlaki bir meşruiyetinin olduğunu, anti-emperyalist söylemlerinin bu coğrafyada bir İrana karşı zamanında bir sempati uyandırdığını belirtirken, o meşruiyetin artık kalmadığının da altını çizdi.

Kendi dış politikasını, kendi halkının dini inançlarıyla meşrulaştırma yoluna giden İranın şu anda bölgedeki halklar arasında dostu kalmadığını ifade eden Kökçe, Bu bence, İslam dünyasında konuşlanmış bir ülke için çok hazin bir şey. Yani İranın durumuyla İsrailin durumu İslam coğrafyası açısından farklı değil. Bu çok hazin bir şey gerçekten dedi.

Halime Kökçe sözlerini şöyle sürdürdü:

Yemende hangi aktörler, ne zaman, hangi pozisyondalar? Aslında sürekli bakılması, takip edilmesi gereken durum bu. Çünkü değişebiliyor. İşte, Suudi Arabistan Husilere bir dönem göz yumdu. Ama iş çığırından çıkınca ve kral da değişince başka bir pozisyon devreye girdi. 8-10 ülkeden oluşan bir koalisyonla havadan bombalıyorlar.

İSLAM DÜNYASI ADINA ÇOK HAZİN BİR COĞRAFYADA YAŞIYORUZ

Arap isyanlarından sonra coğrafyaya şöyle bir baktığımızda ne görüyoruz? Gerçekten çok hazin bir coğrafyada yaşıyoruz şu anda. Yani başımızı önümüze eğip gözyaşı dökeceğimiz bir halde şu an bütün o İslam dünyası. Irak, Suriye, Mısır, Tunus, Libya, Yemen... Hakikaten insanlık adına hazin. Müslümanlığımızla ilgili kendimizi sorgulamamızı gerektirecek bir manzarayla karşı karşıyayız. Yani hepimize bir sorumluluk yüklüyor bu.

İRAN, İSLAM DÜNYASINDAKİ AHLAKİ MEŞRUİYETİNİ KAYBETTİ VE ŞU ANDA HİÇ DOSTU YOK

İranla ilgili olarak ise; İran, İslam devriminden bugüne garip bir biçimde ahlaki bir meşruiyete sahipti. Çünkü anti-emperyalist bir söylemi vardı. Bir devrim gerçekleştirmişti. Kendi içinde demokratik sorunları olmakla beraber, öyle ya da böyle İran bugünkünden farklı bir İrandı.

Ama son belki 5 yılda, bizim için görünür olan, ama en çok da belki 2003 e Amerika ın Irakı işgalinden bu yana başka bir İran var karşımızda. Kendi mensubu olduğu mezhebi, şii yayılmacılığı ile; dış politikasını, kendi halkının dini inançlarıyla meşrulaştırmaya çalışan ve ahlaki meşruiyetini giderek kaybeden bir İran var. İran bir devlet olarak, bütün müslüman coğrafyada meşruiyetini kaybediyor ve kaybetti şu anda. Halklar nezdinde de İranın dostu yok şu anda.

Bu bence, İslam dünyasında konuşlanmış bir ülke için çok hazin bir şey. Yani İranın durumuyla İsrailin durumu İslam coğrafyası açısından farklı değil. Bu çok hazin bir şey gerçekten.

ALLAH VERMESİN, BİR SUUDİ ARABİSTAN-İRAN SAVAŞI KÖRÜKLENEBİLİR

Şii yayılmacılığına kadar sünni blok diye birşeyden bahsedilmiyordu. Ve ben bu şii yayılmacılığının Amerika tarafından da önünün açıldığını ve bunun Allah vermesin, bir Suudi Arabistan-İran savaşına kadar belki körükleneceğini düşünüyorum. Ama son tahlilde Suudi Arabistanın bu tehlikeye karşı tedbirli olan bir ülke olduğunu düşünüyorum. İslam dünyasında sağduyu pozisyon, ne olursa olsun kaybedilmemeli.

Ceren Kenar ise, Yemende yaşananları , ülkenin ve bölgenin yakın geçmişini hatırlatarak analiz etti. Yemendeki diktatörlük dönemini, Husilerin durumunu, Suudi Arabistanın Husilere karşı tutumunu, Amerika ın bölgedeki rolünü tek tek irdeleyen Ceren Kenar, İranın yayılmacı politikasına dikkat çekti, hamlelerinin soğukkanlılıkla yaptığını belirtti.

Ceren Kenar şöyle konuştu:

YEMENDE DAHA ÖNCE NE OLMUŞTU, ŞİMDİ NE OLUYOR?

Yemen aslında Arap devrimleri sonrasında yaşanan devrim-karşı devrim hamlesine benzer bir hamleyle karşı karşıya olan bir ülke. Arap devrimlerinden Yemen de nasibini almıştı. Orada gösteriler olmuştu.

O dönem Amerika ve Suudi Arabistanın desteklediği diktatör Ali Salih görevi bırakmıştı. Kansız bir geçiş olmuştu. Ve yeni bir geçiş hükümeti kurulmuştu. Yemen modeli diye bir model çıkmıştı.

Fakat işler istendiği gibi ilerlemedi. Orada oluşan güç vakumunu İran çok iyi değerlendirdi. Oradak azınlığı oluşturan (nüfusun yüzde 30u) Husilere çok ciddi bir destek verdi. Onların ilerlemesini destekledi. Ve bir darbe sonucu Husiler oradaki geçiş hükümetini devirmeye çalıştılar ve devirdiler de. Aynı zamanda neredeyse Yemenin başkentini işgal ettiler.

ALİ SALİH DE DENKLEMDEN ÇIKMADI

Bu arada Ali Salih de denklemden çıkmadı. Husiler de zaten eski rejimin artıklarıyla hareket ediyorlar. Halime Kökçe in işaret ettiği gibi orada böyle bir koalisyondan (Ali Salih-Husiiler) bahsetmek mümkün.

YEMEN ÇOK STRATEJİK BİR BÖLGE, ÖZELLİKLE SUUDİ ARABİSTAN İÇİN

Yemen stratejik bir bölge. Yani Suudi Arabistan için çok önemli. Ve o hattın İranın etkisine ve kontrolüne girmesi, İranın zaten hali hazırda bölgedeki yayılmacılığı Suudi Arabistanı çok rahatsız ediyor. Şu anda baktımız zaman İran, Irak, Lübnan, Suriye ve Yemende ana aktör İran. Hani hep Türkiye veya başka bölgelerdeki ülkeler Neo Osmanlıcı olmakla eleştiriliyor ama burada hakikaten bayağı bir emperyal strateji güden ve bunu çok başarıyla uygulayan bir İran örneği var.

Dolayısıyla Suudi Arabistanın bir müdahalesi oldu.

Bölgedeki sünni blok aslında çok konjonktürel bir sünni blok. Sürekli, her konuda anlaşan bir sünni bloktan bahsedemiyoruz. Örneğin, Türkiye ile Suudi Arabistanın Mısıra bakışı çok farklı. Fakat Türkiyeyle Suudi Arabistanın Suriye konusunda Esad karşıtlığı konusunda birleştiğini görüyorsunuz.

AMERİKA YEMENDEKİ OPERASYONLARA DESTEK VEREREK İRANA KARŞI BUNU KULLANIYOR

Amerika ın ise, Yemendeki operasyonlara verdiği destek, İranla müzakereler devam ederken bunu bir baskı unsuru olarak kullanması açısından önemli. Suudi Arabistanın bundan sonraki Yemen politikasına Amerika ın hep destek vereceği anlamına gelmiyor bu. Çünkü Amerikalılar El-Kaideye karşı Husileri desteklediler.

İRAN YEMENDE DİREKT MÜDAHİL OLMUYOR, ÖRGÜTLERİ VE GRUPLARI KULLANIYOR

Amerikayla İran arasındaki nükleer müzakereler bence bölgedeki dinamiklerden bağımsız olarak ilerleyecek. Ki, İran da bu anlamda çok akıllıca davranıyor aslında. Zaten İranın Yemende yaptığı şey şu, İran direkt müdahil olmuyor. İran bazı grupları ve örgütleri kullanarak oradaki etkisini artırıyor. Ve İranın Arap devrimlerinden sonraki projesi, her ülkede bir Hizbullah kurmak. Nasıl Lübnanda devlet içi devlet, devletin ordusundan daha kuvvetli bir milis gücü olan Hizbullah varsa ve Lübnan siyasetini İran Hizbullah üzerinden kontrol ediyorsa bunu başka ülkelerde de yapmak istiyor. Bunu Irak a şii milisler ve Bağdat hükümeti üzerinden, Suriyede Esatı korumaya çalışmak ve orada Esat gitse bile sonrasında böylesi bir gücü kontrol etmek. Ve bunu Yemende de yapmak. Dolayısıyla İranın silah sevkiyatında bir artış olabilir örneğin Yemene karşı. Fakat öyle devrim muhafızlarını göreceğimizi zannetmiyorum Yemen sahasında.

AMERİKALILARIN İRANI ZIMNEN BİR MÜTTEFİK OLARAK GÖRDÜKLERİ SÖYLENEBİLİR

İran orada çok rasyonel ve hareketlerini dengeli götüren bir aktör. Ve Amerikalılar da bunun farkında. O yüzden Amerikalılar İranı bir anlamda zımnen bir müttefik olarak görüyorlar aslında. Diğer yandan, Amerikada da İranın yayılmacılığı konusunda farklı görüşler de var. Ben 2016dan sonra seyrin değişeceğini düşünüyorum. Nükleer müzakereler devam edecektir. Ben sonuç alınacağını düşünüyorum. İki taraf da büyük risk almış oldu. Bundan geri adım atmak Obama iktidarı için hakikaten çok büyük bir başarısızlık hikayesi olacak. Fakat bu görüşmeler tamamlandıktan sonra İranın bölgedeki etkisini belki Amerika ın müttefikkleri, yani Suudi Arabistan gibi müttefikleri üzerinden dengelemek isteyebilir. Ve 2016dan sonra Suriye meselesinde, Irak meselesinde daha nüanslı bir Amerikan siyaseti görebiliriz.

İRAN ASLINDA EN ÇOK HUSİLERE ZARAR VERİYOR

Anadolu Ajansı ın Yemen muhabiri Samet Doğanla röportaj yaptım. Gerçekten sahayı çok iyi bilen, çok başarılı bir gazeteci. Şöyle bir tespitte bulundu: Aslında İran Yemende Husileri, oradaki şiileri çok büyük bir tehlikeye atıyor. Çünkü oradaki şiilerin hepsi aslında Husi değil.

PROGRAMIN TAMAMINI AŞAĞIDAN İZLEYEBİLİRSİNİZ: 

*