Araştırmacı-Yazar Süleyman Ülker, dünyadaki farklı uygulamalarla Türkiyedeki parlementer sistemi karşılaştırarak başkanlık sistemini yorumladı.

24 TVde Ersoy Dedenin moderatörlüğünde yayınlanan Açık Görüş programında Araştırmacı-Yazar Süleyman Ülker başkanlık sistemini yorumladı.

ÇARPICI KOSTA RİKA ÖRNEĞİ

Tartışmaları global çapta örneklerle bilimsel olarak değerlendiren Ülker, başkanlık gelirse diktatörlük gelir şeklindeki itirazlara oldukça çarpıcı gerçekle cevap verdi.

Süleyman Ülker, Kosta Rika başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Tek meclisi var ve üniter yapısı var. Ve Kosta Rika, am demokrasi ülkesi kabul edilen bir ülke. The Economist dergisi (Intelligence Unit) demokrasi endeksi yayınlıyor. 4 kategoride yayınlıyor bunları: Tam demokrasi, kusurlu demokrasi, hibrit rejimler ve otoriteryan rejimler. En üst kategori am demokrasi. Ve Kosta Rika bu tam demokrasilerden biri ifadelerini kullandı.

BAŞKANLIK SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME BİRBİRİNDEN AYRILIYOR

Parlementer sistemde halkın tek bir oyla aslında yasama organını seçtiğini, ancak sistemin seçilen partiye adeta bir bonus gibi yürütmeyi de verdiğini, hatta bununla da yetinilmeyip denetlemeyi de verdiğini belirten Ülker, ama başkanlık sisteminde yasama ve yürütme birbirinden ayrı. Başkan yasama gücüne sahip değil. Sadece yürütmeden sorumlu dedi.

BAŞKANLIK SİSTEMİ NASIL OLACAK?

Süleyman Ülker, kendi kafasındaki başkanlık sistemini ise şöyle anlattı: 

Mevcut hükümet bu konuda ne düşünüyor, onu çok fazla bilmiyorum. Çalışmalarını çok inceleyemedim. Ama benim kafamda bu bağlamda bir ideal var.

HALK BAŞKAN VE BAŞKAN YARDIMCISI SALT ÇOĞUNLUKLA SEÇER

Başkanla yardımcısı ikisi birlikte halk tarafından salt çoğunlukla seçilmesi. Yürütme organını bu şekilde oluşturuyoruz.

BAKANLARI BAŞKAN BELİRLER

Başkan kendi kadrosunu, kendi çalışma arkadaşlarını, kendi bakanlarını belirleyip tayin edebilmesi. Nerden isterse alabilir bu isimleri. Parlamentodan, yani Meclis en alırsa onları o kişiler bakan olduğu andan itibaren onların yasama üyelikleri sona erer. Artık sadece yürütmede olabilirler. Aynı anda iki erkin, iki kuvvetin üyesi olamazlar. Yani bakan olan bir kişi, aynı zamanda milletvekili olamaz. Ama parlamentodan almak zorunda değil başkan bu isimleri.

YÜRÜTME VE YASAMA SEÇİMİ AYRI AYRI YAPILIR, YÜRÜTME VE YARGI BİRBİRİNDEN AYRILIR

Parlamento seçimi ile başkanlık seçimi ayrı yapılır. Bir kabine var, bu yürütmedir. Tıpkı bugünkü gibi. ama yasamadaki sandalye dağılımıyla ilgisi yok. Yani yasamada örneğin CHP ağırlıklı bir parti olabilir. Ancak kabineyi başkan belirler. Çünkü başkan güvenoyunu doğrudan halktan almış demektir. Artık ekstra başka bir merciden güvenoyu alması gibi bir şey söz konusu değildir başkanın.

HÜKÜMETİN DÜŞME İHTİMALİ YOK GİBİDİR

Herhangi bir hükümetten düşme ihtimali yoktur başkanın. Ekstrem şeyler, suçlandırma durumu hariç.

TÜRKİYEDE SENATO OLMAMALI

Senato tarih boyunca var olan bir kurum. Senato kelimesi Latince seneks kelimesinden gelmektedir. Yani ihtiyar heyeti, bilgeler, akil insanlar anlamına gelir. Aslında bir vesayet kurumudur senato. Halkın iradesinin yansıdığı parlamento, zaman zaman yanlışlar yapabilir diye senato bir vasi gibi, bir çocuğun vasisi gibi devreye girer. Ben senato fikrine karşıyım.

TEMSİLDE ADALET Mİ VE YÖNETİMDE İSTİKRAR MI?

Türkiyede yapılması gereken TBMM in demokratik meşruiyetini zirveye taşımak, coğulculaştırmak, temsilde adaleti sağlamak. Buna imkan verecek tek sistem ise başkanlık. Parlamenter sistem buna imkan veren bir hükümet sistemi değil. Çünkü parlamenter sistemde siz yasama organı olan mecliste temsilde adalet ile, yürütme organı olan hükümette yönetimde istikrarı seçmenden, verdiği bir oyla sağlamasını istiyorsunuz.

Eğer tercihiniz, temsilde adalet ise bu defa yönetimde istikrarı gözardı etmiş oluyorsunuz. Temsilde adaleti gözetecek bir seçim sistemi getirirseniz 7-8 partili koalisyonlar olur. Ya da çok yüksek bir baraj koyarsınız, temsilde adaletsizlik olur. Buna sebep olan şey ise temelde parlamenter sistemin doğası.

Yasamayla yürütmeyi ayırır isek (başkanlık sistemi), yasama için ayrı bir seçim, yürütme için ayrı bir seçim yaparsak, yasama organında temsilde adaleti sağlamamız, yürütme organında da yönetimde istikrarı sağlamamız mümkün.

Yasama organında benim en çok beğendiğim, dar bölge denilen, siyasetçilerin salt çoğunluk sitemi dediği sistem. Bu sistem, vekil sayısı kadar seçim bölgesi belirleyen bir sistem. 

ERSOY DEDE: MUHALEFET ÇILDIRMIŞ OLMALI

Sistem tartışmalarını muhalefet üzerinden değerlendiren Ersoy Dede ise, en muhalefet açısından bakıyorum olaya. Çıldırmış olmalılar diye düşünüyorum. Yasa yapsa yapamıyor, yürütmeyi zaten elde edemiyor, denetleyemiyor da. Zaten yürütmeyi oluşturan güç, yasamanın hakim gücünden teşekkül etmiş. Tek parti iktidarları döneminde gensoruyla bir denetim yapıldığı da tarihte görülmüş bir şey değil. Ancak koalisyon hükümeti olacak da, birbirlerine düşecekler de, o zaman belki gensoruyla denetim yapılabilir.

Ama yine de bakıyorsun, başkanlık sistemine muhalefet karşı. şeklinde konuştu. 

PROGRAMIN TAMAMINI AŞAĞIDAN İZLEYEBİLİRSİNİZ: 

*