Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, hem Moskovanın en büyük camisinin açılış törenine katılmak, hem de Rusya Devlet Başkanı Putin ile Suriye ve enerji konularını masaya yatırmak için özel uçak TUR ile saat 07.50de Rusyanın Başkenti Moskovaya gitti.
Erdoğanı, Atatürk Havalimanından, İstanbul Valisi Vasip Şahin, İl Emniyet Müdürü Mustafa Çalışkan, Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş ve öteki ilgililer uğurladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Ali Rıza Alaboyun, Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de Moskovaya gitti.
Ziyaret iki ülkenin Suriye krizi yüzünden anlaşmazlıklarını gizlemedikleri, enerji projelerinin rölantiye alındığı, Rusyadaki ekonomik kriz yüzünden ticaret hacminin düştüğü sıkıntılı bir döneme denk geliyor.
ZİYARET NEDENİ: CAMİ AÇILIŞI
Erdoğanın ziyaretinin asıl nedeni cami açılışı. Öğlen Merkez Camii açılışında hazır bulunacak Erdoğanın, öğleden sonra ise Putin ile Kremlin Sarayında ikili görüşme yapması planlanıyor.
Cami açılışına Putinin de katılması bekleniyor. Salı günü Moskovaya gelerek Putin ile görüşen Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ve Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev de açılışta olacak.
4 bin 500 kişi kapasiteli cami, Rusyalı milyarder işadamlarından Süleyman Kerimovun bağışları ile 170 milyon dolara mal edildi. Türk Diyanet İşleri, caminin iç süslemeleri dahil önemli katkılarda bulundu. 12 milyon nüfuslu Moskovada cami sayısı 6 olarak biliniyor. Başkentte 2 milyona yakın Müslüman yaşıyor.
GÜNDEM: SURİYE VE ENERJİ
En son haziran başında Baküde Avrupa Oyunlarının açılışında görüşen Putin ile Erdoğanın gündemi yoğun. Tarafların başından beri farklı tutum aldıkları Suriye krizi, en önemli konu olarak masada.
Erdoğan son olarak bu ay başında CNN Internationalda Becky Andersonın Connect to World programına konuk olduğunda, Suriye konusuna değinirken, kırgınlığını gizlemeden şöyle demişti:
Sayın Putin ile de ben görüşmelerimi yaptım; daha son Baküdeki Olimpiyat Oyunlarında kendisiyle bunları etraflıca görüştüm. Ben Sayın Putini çok daha farklı görmüştüm ve biz dışişleri bakanlarımızı görevlendirdik. Fakat akabinde Rusyadan yapılan açıklamalar beni doğrusu şok etti. Bunu da anlamakta zorlanıyorum.
En son 1 Aralık 2014te Ankarada Üst Düzey İşbirliği Konseyinin (ÜDİK) beşinci zirvesi için buluştuklarında da iki lider Suriye konusunda farklı politikaları dile getirmişler, ancak üçüncü ülkelerle olan sorunların ikili ilişkileri gölgelemesine izin vermeme kararlılığını ifade etmişlerdi.
Putin planı olarak lanse edilen, IŞİDe karşı Suriye ve Irak hükümetleri, Kürt yönetimleri ve bölge ülkelerinin katılımıyla teröre karşı koalisyon kurulması önerisine Ankaradan olumsuz yanıt gelmesi Ankara-Moskova ayrılığını derinleştiriyor.
İLİŞKİLERDE SERİN DÖNEM
Ancak Suriye anlaşmazlığının dışında, 1915 olayları için geçen nisan ayında Putinin Moskovada Ermeni diasporası tarafından düzenlenen bir konferansa yolladığı mesajda soykırım ifadesini ilk kez kullanması Ankaradan tepki almıştı.
Erdoğan 27 Nisanda gazetecilere Putine ilişkin sitemini şöyle dile getirmişti:
Putinin böyle bir adımı atmasına üzgünüm, kırgınım. Kendisine de söyledim. Şu anda Ukraynada olanlar ortada. Kırım, Lugansk, Donetsk ortada. Bunun da hesabını versinler. Türkiye asla soykırım yapmamıştır.
Ayrıca Kırım sorunu da iki ülke arasında anlaşmazlık kaynağı olmaya devam ediyor. Kırımın Rusya topraklarına katılmasını tanımayan Ankara, Kırım Tatarlarının sorunlarıyla yakından ilgileniyor.
Bu siyasi sorunlar gündemdeyken, ticaret hacmindeki sert düşüş de sıkıntıları arttırıyor.
Geçmişte iki ülkenin dış politikalarındaki farklılığa rağmen ticari-ekonomik ilişkilerdeki hızlı tempo hep öne çıkmıştı.
Ancak ticaret hacminin daralması, Türk Akımı boru hattı projesi görüşmelerinin dondurulması, Rusyadaki ekonomik krizde turizmden ticarete kadar sektörlerin darbe yemesi ticari ilişkilerdeki bahar havasını da gölgeliyor.
Rusyanın önde gelen gazetelerinden Kommersantta çıkan haber analizde Türkiyenin Gazpromdan daha ucuza doğalgaz alabilmek için Türk Akımı pazarlıklarını koz olarak kullandığı vurgulanıyor.
Geçen hafta Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 11 yıllık kendi görev süresinde çalıştığı beşinci Türk dışişleri bakanı olan Feridun Sinirlioğlu buluşurken Rus Dışişlerinin yaptığı açıklamada Türk Akımı hattı ile ilgili inşaat ve faaliyete alma anlaşmalarının tam olarak, zamanında ve tutarlı şekilde yerine getirilmesini umuyoruz denildi.
Rusyadaki ekonomik krizin etkisiyle, iki ülke liderlerinin sık sık tekrarladıkları 100 milyar dolarlık dış ticaret hacmi hedefi de zorlaşıyor. 2015in ilk 7 ayında Türkiye-Rusya ticaret hacmi yüzde 21,5lik düşüşle 14,9 milyar dolara geriledi. Bunun 12,8 milyar dolarılık kısmı, Rusyanın Türkiyeye ihracatı. 2014de toplam ticaret hacmi 31,3 milyar dolardı.
Rusya Dışişlerinden geçen hafta yapılan açıklamada, Ekonomik ilişkilerdeki negatif trendin önüne geçme konusunda şu ana kadar başarı sağlanamadı. Batının Rusyaya yaptırımları ışığında Türk-Rus ekonomik ve ticari ilişkileri daha fazla ivme kazanmak zorunda denilmişti.
İKİ ZİRVE DAHA GÜNDEMDE
En son haziran başında Baküde görüşen Erdoğan ve Putin, bugünkü Moskova zirvesinden sonra 15-16 kasımda Antalyadaki G-20 zirvesinde görüşmeyi planlıyor.
Ayrıca iki liderin, muhtemelen Rusya Federasyonuna bağlı Tataristan Cumhuriyetinin başkenti Kazanda yılsonuna kadar Türkiye-Rusya Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK) zirvesinde buluşmaları bekleniyor.
