Koç Üniversitesinde öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Çarkoğlu, Türkiyede oy verme davranışı, kamuoyu ve parti politikaları üzerine

çalışmaları ile biliniyor. Saha araştırmaları da yapan Ali Çarkoğlu ile yaklaşan 7 Haziran 2015 seçimlerinin olası sonuçları üzerine konuştuk. Seçimin en çok merak edilen konularından biri olan Halkın Demokrasi Partisinin (HDP) baraj sorunu yaşayıp yaşamayacağı konusu mülakatta önemli yer tuttu. Çarkoğluna göre, HDPnin barajı geçmesi için daha önce AKPye oy veren Kürtleri ikna etmesi gerekli.

Siz hem rakamları hem de siyaseti yakından izliyorsunuz. Önce rakam konuşursak HDPnin 7 Haziran 2015 seçimlerinde yüzde 10 barajını geçmesi mümkün mü?

Mümkün tabii. Selahattin Demirtaşın Cumhurbaşkanlığı seçimindeki performansına bakıyorsunuz yüzde 10a gayet yaklaşmış durumda. Cumhurbaşkanlığı seçimi bir tane kazananı olan seçimdi. İşin başında da Demirtaşın seçilemeyeceği açık açık belliydi. Ona rağmen insanlar yüzde 9.76 oy verdiler. Bu seçiminse tek bir kazananı yok, milletvekili seçilecek. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı seçiminde oyu heba etme tehdidine rağmen Demirtaşa verenler neden kaçıp gitsin diye düşünebilirsiniz. Katılım oranına bağlı olarak HDPnin 500 ile 700 bin arası yeni oya ihtiyacı var. Kobani eylemleri sonrasında bir grup insan HDPden uzaklaştırmış olabilir ama çözüm süreci ve genel seçimlerde diğer partilerin aldığı pozisyona baktığınız zaman HDP bir çekim faktörü de olacaktır.

Sizin uzmanlık alanınız olan araştırmaların kimileri HDPyi barajın yukarısında bazıları aşağıda gösteriyor. Bu anketler size bir fikir veriyor mu?  

Ben çok fazla anket çalışması yapmama karşın bize şu an sunulan anketlerle sağlıklı tahmin yapılamayacağını düşünüyorum. Bunun için çok çaba sarf etmek gerekiyor. Benim gördüğüm anketlerde böyle bir teknik çaba yok. Bir iki günde yapılmış çalışmalar var. HDPnin barajı aşıp aşamayacağını tahmin etmek çok zor. Önce kaç kişinin gidip oy kullanacağını bulmanız lazım ondan sonra hangi partiye oy vereceğini öğrenmeniz lazım. Biz yüzde 50 oy alacak bir partiyi bile yüzde 2.5 aşağıda yüzde 2.5 yukarıda tahmin edebiliyoruz. Yüzde 10 alabilmesi muhtemel bir parti için bu aralık yüzde 7.5 ile 12.5 arasında. Bu ikisi arasındaki fark çok büyük. Dolayısıyla böyle bir tahmin yapmaya elverişli bir durum yok.

Seçime katılım HDP\\nin işine yaramaz

Seçime katılım oranı HDPyi nasıl etkiler?

Seçime katılım arttıkça HDPnin baraj konusu zor bir duruma gelecektir. Yüzde 10un korunabilmesi için 55 milyon seçmenin yüzde 10u olan 5.5 milyon oy almanız gerekiyor. Katılım 45 milyon civarı olsa bu 4.5 milyon oy demek. Katılım oranı yüzde 1 arttığı zaman 45 bin oyun direk HDPye gelmesi gerekiyor. Katılımın fazla olması HDPnin aleyhine olacaktır.

HDPyi barajı geçirecek 500-700 bin oy hangi siyasi ya da sosyolojik kesimden gelir?  

Benim kanaatim. İstanbul gibi büyük kentlerden yeni oy gelme ihtimali düşük. Esas gelecek yer daha önce AKPye oy vermiş olan taban.

Daha önce HDPye oy vermemiş olan Kürt seçmen HDPye yönelebilir mi?

Tabii o da o kadar kolay değil. O Kürtlerin mütedeyyin hassasiyetleri olduğunu biliyoruz. Gerçek anlamda bir sol pozisyon almış olan bir HDP bu kesimin rahatlıkla oy vereceği yer olmayacak. O yüzden orada farklı dinamikleri kullanacaklar, kullanıyorlar da zaten. Bilinen isimler, aile ve aşiret ilişkilerini listeye koyacaklar kanaatindeyim.   

AKP kurucularından Mir Dengir Fıratın adaylığı gibi mi mesela?

Evet. O tür isimler AKPden oy koparmaya yarayacak isimler. Bunu da yapıyorlar.

HDPye yönelecek kesim olarak CHPye kerhen oy veren kentli solcu kesimlerden bahsediliyor. Sizce o kesim HDPnin itici gücü olabilir mi?

Bence onlar da yönelebilir ama o bahsettiğiniz kesim o kadar büyük bir kesim değil. Yöneleceğinin tahmini de o kadar kolay değil. 100 kişiden 1inin oyunu tahmin etmek olayı bu.

Türkiyede seçmenin yarısından fazlası 30 yaşın altında. HDP, genç ve yeni oy kullanacak kesim için bir çekim merkezi olabilir mi?

Türkiyede seçmenler annelerinin babalarının tercihlerinden çok farklı şeyler yapmıyorlar. Ailenin etkisi ile oy veriyorlar. Hele de gençlerin sola yöneleceğine dair işaret hiç görmüyorum. Gezi gençliği denen kesim yerel seçimde de cumhurbaşkanlığı seçiminde de oy kullandı. Büyük kayma olmadı. Gençlerin ağırlıklı olarak solcu olduğunu düşünmemiz için hiçbir neden yok şu anda. Hatta ağırlıklı olarak anne babaları kadar hatta daha da muhafazakâr olabilirler.

Seçmenlerden ciddi kayma olmaz

HDP sol söylemi ile CHP tabanını pek kendisine çekemeyecek görüşünde misiniz?

CHPde, Caddebostan, Etiler, Karşıyaka seçmeni bir yere gitmez. Çalışan, işçi kesim ise AKPde. Bu kesimler HDPye kayar mı diye düşünmek lazım. Bu da kolay değil onlar da muhafazakârlık temelinde AKPye yaklaşmış durumdalar. O yüzden HDPnin işi hakikaten kolay değil.

Siz yaklaşan seçimlerde  parti tabanlarından ciddi bir kayma beklemiyor musunuz?

Oynaklık eskiden vardı. Türkiyede oynaklık düşüyor. Türkiyede taban oturmuş durumda 1980lerde 90larda yüzde 20 civarında seçmen bir seçimden öbür seçime oy değiştirirdi.  AKP iktidarından sonra bu oran aşağıya indi. Şimdi yüzde 10 civarında oy değişiyor. Bu yüzde 10 da yakınlardaki yerlere kayıyor. Yakın dediğiniz nedir? MHPden AKPye. AKPden MHPye. CHPden MHPye. Kayabilecek oy sınırlı. Esas oy AKPde bütün partilerin oradan alması lazım.

AKPden bir çözülme olması lazım mı diyorsunuz?

Evet

Öyle bir ihtimal görüyor musunuz?

Hayır yok. HDPye kayacak AKPli kim olur diye bakmak lazım. Türkiyede yükselen bir sol yok ki HDPye oradan oylar kaysın. Türkiyede bugün itibariyle sol, sağ, muhafazakârlık ekseninde dengeler oturmuş durumda. Orada birbirine kayan kesim görmüyoruz.

Söylediklerinizden “HDP için barajı geçmek kolay değil” cümlesini çıkarıyorum. Yanılıyor muyum?

Ben o konuda pek de spekülasyon yapmak istemiyorum. Orada o kadar ufak bir oy gerekiyor ki o oyu tahmin etmek çok zor bir iş. Son 2-3 aya girdik. Son bir ay içinde çok şey gündeme gelecek. Çünkü her şey o yüzde 1-2 ile belirlenecek. O yüzde 1-2yi aşağıda tutmak ya da yukarı çekmek için herkes çok gayret sarf edecek.

Çözüm süreci karşıtlığı söylemi MHPye oy getirir mi?

Türkiyede bence oyunlar biraz erken oynanıyor. Süleyman Şah operasyonu üzerinden milliyetçi hassasiyetler gündeme geldi. MHP oradan bir çıkış yakalamayı denedi. Devlet Bahçeli çok sert çıktı. Hem Başbakan hem Cumhurbaşkanı onu ciddiye aldı karşılıklı bir atışma yaşandı. Bu çok erken oldu. Bu seçime kadar unutulacak. Seçime etkisi olmayacak. Ortak açılım açıklaması da öyle. İki taraf da kendi argümanını yapacak. MHPnin bunu kullanıp oya tahvil etmesi zor. Zira ülkede bu iş çözülsün anlayışı çok baskın.

Kaynak: Al Jazeera

http://dusuncemektebi.com/-hdp-ye-buyuk-kentlerden-yeni-oy-zor-_d96182.html